KORGAN ADI ÜZERİNE

Korgan adıyla ile ilgili bu güne kadar çok şeyler söylenip yazıldı. Fakat 206 km2’lik Korgan coğrafyasında yaşamış olan halkların, alın terleri ve emekleriyle yoğrulmuş, dilleriyle destanlaşıp isim bulmuş, köyüne, mahallesine, dağına, taşına, suyuna vermiş oldukları yer adlarının kuşaklar boyunca günümüze kadar devam edişiyle ilgili herhangi bir bilgi verilmemiştir. Bu yer adları içerisinde başta ilçeye adını veren, şimdiki Tepe Mahalle ve Dip Mahalle’yi kapsayan Korgan Köyü de başta gelmektedir.

Osmanlılar, bir bölgeyi fethettiklerinde, o bölgeyi kontrol etmek, bir eyalet ordusu¬na sahip olmak ve herhangi bir mali örgüt kurma zahmetine katlanmadan gelirleri toplamak amacıyla, oranın bir nevi kadastrosu demek olan tahririni yani yazımını yaptirıyoriardı. Ordu Yöresi, 1427 yılında Hacı Emiroğulları Beyliği’nden ilhak edilince tahriri yapılır. Ancak bu yazımın sonucunu ihtiva eden “Hızır Paşa Defteri” henüz ele geçmemiştir. İkinci yazım ise, imparatorluğun diğer bölreleriyle birlikte, Fatih Sultan Mehmet zamanında 1455 yılında gerçekleştirilmiştir. 1455 yılında yapılan tahrirde Canik Sancağı’nın, Satılmış Kazası (şimdiki Fatsa Kazası)’na bağlı Korgan Yöresi’nde, “Korgan” ve “Korgan-ı Diğer” köylerini görmek¬teyiz. Korgan Köyü, büyük bir köy olmalı ki, 1455 yılı tahririnde “Korgan” ve “Korgan-ı Diğer” köyleri olarak ikiye bölünmüştür. Bilindiği gibi Osmanlılar, fethettikleri bölgeleri fe-tihten önceki adlarıyla isimlendirme âdetini burada da uyguladığı, Korgan adının, Osmanlılar¬dan evvel buraya ad olarak verildiğini göstermektedir. Bu Tahrir Defteri, Korgan Yöresi’nin Tarihi Coğrafyası içerisinde yerleşim yerlerinin ayrıntılı olarak yazıldığı ilk tarihi vesika olup, yeni belgeler gün yüzüne çıkıncaya kadar elimizde var olan en eski yazılı belge niteliğindedir.

Korgan Yöresi, M.Ö. 2000’li yıllarda başlayan, Gaşkalar, Kimmerler, İskitler (Sakalar), Kalipler (Halipler), Tibarenler, Mossynoikler (Massynoikler/Massegetler), Macarlar, Peçenekler ve Kuman/Kıpçaklarla devam eden milletler ve halkların yerleşmesine sahne olmuştur. Türk ya da Türklerle akrabalığı söz konusu olan, Turanî Irk’a mensup bu halklar, bölgede bir dönem hâkimiyet kurdukları, hâkimiyetlerini yitirdikleri zaman ise bir kısmı başka bölge ve yörelere göç ederken, bir kısmının da yöreyi terk etmedikleri, yeni otoriteyi kabul ederek zamanla yörenin sakini oldukları bilinmektedir. Bu halkların Korgan coğrafyasında önemli izler bıraktığı, bu izlerin en önemlisi de ise yaşadıkları bu coğrafya parçasına kendi kültürlerini temsil eden yer adlarını verdikleri ve bu adların da günümüze kadar geldiği tarihi belgelerden anlaşılmaktadır. Bu yer adlarının ise binlerce yıllık tarihsel, dilsel, dinsel, sosyal mirası günümüze aktaran en önemli kültürel değerlerimiz arasında yer aldığı artık bilim dünyası tarafından bilinmektedir. Korgan (Kurgan), kale, hisar ve korunaklı yer, gözetleme delikleri olan sığınak anlamına geldiği gibi, eski Türk kültür geleneklerinde kutsal mezar, türbe anlamına da gelmektedir. ilçemizin Tepe Mahalle ve Dip Mahalle’nin bulunduğu coğrafi mevkide, ilk çağdan günümüze kadar uzanan tarihi süreçte, herhangi bir kale ya da gözetleme delikleri olan korunaklı sığınağın varlığı bilinmediği gibi, bu konuda bu güne kadar bir bilgi ve belge de bulunamamıştır; fakat Korgan Yöresi’nde ilkçağdan günümüze kadar yaşayan halklar ve bunların kültürel değerleri göz önüne alındığında Korgan (Kurgan) adının korunaklı yer anlamından daha farklı ve özel bir anlam taşıdığı görülmektedir.

Korgan (Kurgan), Türk kültüründe İslamiyet’ten evvel, halkına, devletine hizmet etmiş, değerli devlet adamlarının ölülerini, eşyasıyla, atıyla ve sadık hizmetlileriyle birlikte gömülen mezarlarına verilmiş yer adlarıdır. Başka bir ifadeyle, Türk devlet hayatında önemli kişilerin mezarlarına denmektedir. Kelimenin aslı Korugan olup, Korgan ya da Kurgan olarak da ifade edilir. Korganlar, ilk kez Kimmerler tarafından yapılmış ve eskiçağ tarihinde “Bozkır Göçebeleri”nin meydana getirmiş oldukları “Atlı Kavimler Medeniyeti” veya “Bozkır Kurgan Kültürü”nün ürünleridir. İlk defa M.Ö. 709 yılında Anadolu’ya gelen Kimmerler, Kapadokya bölgesinde bir devlet kurup, İç Anadolu’nun siyasi tablosunu baştan aşağı değiştirmişlerdir. Hatta Karadeniz Ereğlisi’den, Trabzon’a kadar olan kıyı kesiminde egemenlik kurdukları ve yerleştikleri bilinmektedir. Kimmerlerin bu yayılma ve yerleşme harekâtından bir gurup Kimmer halkı, Korgan Köyü’ne gelerek yerleşmiş, burada yaşamış ve buraya Korgan adını vermişlerdir. Kimmerler, M.Ö. 590-585 tarihleri arasında tarih sahnesinden çekildiklerinde, Kimmerlerin, siyasi güç olmaktan çıkarak Korgan Yöresi’nin sakin ahalisi haline geldikleri anlaşılmaktadır. Bu tarihi bilgilerden yola çıkarak Korgan Köyü’nün, M.Ö.VII. yüzyıl ile M.Ö. VI. yüzyıl arasında Kimmerler tarafından kurulmuş olduğu anlaşılmaktadır. Korgan Köyü’ne, Kimmer halkı için önemli kişilerin gömüldüğü mezarlarının olduğu yer anlamında isim verilmiş olsa mutlaka Orta Asya’da olduğu gibi höyük şeklinde büyük ve geniş mezarların veya mezar kalıntılarının olması gerekir; fakat günümüze kadar böyle bir mezar ya da mezarların varlığı ile ilgili bir tarihi kalıntı, lahit bulunamamıştır. Muhtemelen buraya Korgan adı, Kim¬merler tarafından gelenekselleşen kültürel değerlerini yaşatmak ve korumak amacıyla verilmiş bir yer olmalıdır. Kimmerler, Korgan Yöresi’ne yerleştikleri ve Korgan isminin Kimmerlerden gü¬nümüze uzanan bir yer adı olduğu artık bilim dünyasınca bilinmektedir. Bu gelenek İskitler ve daha sonraki Türkler tarafından da sürdürülmüş olup, ortak kültür değerleri arasına girmiş¬tir. Daha sonraları ise Türklerin yoğun olarak yaşadığı Orta Asya da ve ülkemizde de birçok yerleşim yerine ad olarak verildiği bilinmektedir.